Σαν το λίγο το νερό – Σωτήρης Δημητρίου

Σκέψεις για τους ανθρώπους και άλλα ζώα – John Gray


«Ανθρωπότητα» δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο άνθρωποι, που παρωθούνται από τις αλληλοσυγκρουόμενες ανάγκες και αυταπάτες τους και που υπόκεινται σε κάθε είδους αδυναμία της βούλησης και της κρίσης.


Οι κυνηγοί – τροφοσυλλέκτες θεωρούσαν τα θύματα τους ίσα, αν όχι ανώτερα, και τα ζώα, σε πολλούς παραδοσιακούς πολιτισμούς, λατρεύονταν ως θεότητες. Η ανθρωπιστική ιδέα ενός χάσματος ανάμεσα σε μας και τα άλλα ζώα αποτελεί παρέκκλιση. Η ανιμιστική αίσθηση ότι ανήκουμε στην υπόλοιπη φύση είναι πιο φυσιολογική. Όσο υποτονική κι αν είναι σήμερα, η αίσθηση ότι μοιραζόμαστε ένα κοινό πεπρωμένο με άλλα έμβια όντα έχει εδραιωθεί στην ανθρώπινη ψυχή.


Τα τελευταία διακόσια χρόνια η φιλοσοφία έχει αποτινάξει από πάνω της τη χριστιανική πίστη. Δεν έχει όμως εγκαταλείψει τη θεμελιώδη πλάνη του χριστιανισμού – την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι διαφέρουν ριζικά από όλα τα άλλα ζώα.


Τα άλλα ζώα γεννιούνται, αναζητούν σύντροφο, ψάχνουν τροφή και πεθαίνουν. Αυτό είναι όλο. Όμως εμείς οι άνθρωποι -όπως νομίζουμε- είμαστε διαφορετικοί. Είμαστε πρόσωπα, οι πράξεις των οποίων είναι το αποτέλεσμα των επιλογών τους.  


Όπως το έχει θέσει ο σύγχρονος βουδιστής δάσκαλος του διαλογισμού Γκουναρατάνα: «Οι αντιληπτικές μας συνήθειες είναι αξιοσημείωτα βλακώδεις. […] Αγνοούμε το 99% των αισθητηριακών ερεθισμάτων που προσλαμβάνουμε και στερεοποιούμε το υπόλοιπο σε διακριτά νοητικά αντικείμενα με προγραμματισμένους από τη συνήθεια τρόπους».


Όταν τα καράβια με τους Ευρωπαίους αποίκους έφτασαν στην Τασμανία το 1772, ο ιθαγενής λαός δεν φαίνεται να το πρόσεξε. Ανίκανοι να επεξεργαστούν μια εικόνα για την οποία τίποτε δεν τους είχε προετοιμάσει, επέστρεψαν στον τρόπο ζωής τους.


Ο homo rapiens* είναι μόνον ένα από τα πολλά είδη, και δεν είναι προφανές ότι αξίζει να διατηρηθεί. Αργά ή γρήγορα θα εξαφανιστεί. Όταν συμβεί αυτό, η Γη θα αναρρώσει. Πολύ καιρό αφότου τα τελευταία ίχνη του ανθρώπινου ζώου θα έχουν εξαφανιστεί, πολλά από τα είδη που τείνει να καταστρέψει θα εξακολουθούν να υπάρχουν, παράλληλα με άλλα που πρόκειται να ξεπηδήσουν. Η Γη θα ξεχάσει την ανθρωπότητα. Το παιχνίδι της ζωής θα συνεχιστεί.
*(ο άνθρωπος άρπαγας) 


Τίποτα δεν ξενίζει πιο πολύ στη σημερινή εποχή απ’ ό,τι η απραγία. Αν σκεφτούμε να ξεκουραστούμε από την εργασία μας, θα το κάνουμε μόνο με σκοπό να επιστρέψουμε σε αυτή.
Η τόσο υψηλή εκτίμηση της εργασίας αποτελεί διαστροφή. Λίγοι άλλοι πολιτισμοί το έκαναν. Σε ολόκληρη σχεδόν την ιστορία και ολόκληρη την προϊστορία, η εργασία θεωρούνταν ταπεινωτική.                       


Άλλα ζώα δεν έχουν ανάγκη έναν σκοπό στη ζωή. Όντας αντιφατικό, το ανθρώπινο ζώο δεν μπορεί να μην έχει σκοπό. Δεν γίνεται άραγε να σκεφτούμε ότι στόχος της ζωής είναι απλώς το να κατανοούμε;

. . . 
Η συνείδηση είναι μια μεταβλητή, όχι μια σταθερά, και οι διακυμάνσεις της είναι απαραίτητες για την επιβίωση μας. Πέφτουμε για ύπνο υπακούοντας σε έναν αρχέγονο κιρκάδιο ρυθμό· τη νύχτα κατοικούμε στους εικονικούς κόσμους των ονείρων· σχεδόν όλες οι καθημερινές μας ενέργειες γίνονται δίχως συνειδητή επίγνωση· τα βαθύτερα κίνητρά μας είναι αποκλεισμένα από τη συνειδητή διερεύνηση· σχεδόν όλη η νοητική μας ζωή συμβαίνει χωρίς να το γνωρίζουμε· τα πιο δημιουργικά ενεργήματα στη ζωή του νου περνούν ανεπίγνωστα. Πολύ λίγα απ’ όσα έχουν συνέπειες στη ζωή μας απαιτούν τη συνείδηση· μεγάλο μέρος από ό,τι είναι ζωτικά σημαντικό διαδραματίζεται όταν αυτή απουσιάζει.
κιρκάδιος ρυθμός: ο κατά προσέγγιση 24ωρος κύκλος που παρουσιάζει η δραστηριότητα ζωντανών οργανισμών

. . . 
Τραγωδία υπάρχει όταν οι άνθρωποι αρνούνται να υποταχθούν σε συνθήκες τις οποίες δεν μπορεί να θεραπεύσει ούτε το θάρρος ούτε η νοημοσύνη. Η τραγωδία λαχαίνει σε όσους προχωρούν παρά τις δυσκολίες. Η αξία των στόχων τους δεν έχει σημασία. Η ζωή ενός μικροκακοποιού μπορεί να είναι τραγική, ενώ αυτή ενός πολιτικού παγκόσμιας εμβέλειας μπορεί να είναι ασήμαντη.

. . . 
Οι αρχαίο Έλληνες είχαν δίκιο. Το ιδεώδες της ζωής βάση επιλογών δεν συνάδει με το πως ζούμε. Δεν είμαστε δημιουργοί της ζωής μας· δεν είμαστε ούτε καν εν μέρει δημιουργεί των συμβάντων που μας σημαδεύουν με τον βαθύτερο τρόπο. Σχεδόν όλα τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή μας δεν έχουν επιλεγεί. Ο χρόνος και ο τόπος της γέννησης μας, οι γονείς μας, η πρώτη γλώσσα που μιλάμε – όλα αυτά συνιστούν τύχη, όχι επιλογή. Η απρόβλεπτη τροπή των πραγμάτων διαμορφώνει τις πιο μοιραίες σχέσεις μας. Η ζωή του καθενός από εμάς είναι ένα κεφάλαιο συμπτωματικών συμβάντων.

. . . 
Όποιος πραγματικά επιθυμεί να ξεφύγει από τον ανθρώπινο σολιψισμό δεν πρέπει να αναζητά έρημους τόπους. Αντί να δραπετεύουν στην έρημο όπου θα επανέλθουν στις ίδιες σκέψεις, ας αναζητήσουν καλύτερα τη συντροφιά άλλων ζώων. Ένας ζωολογικός κήπος είναι καλύτερο παράθυρο από ένα μοναστήρι για να ατενίσουμε τον ανθρώπινο κόσμο.
Ο σολιψισμός (από το λατινικό solus ipse = ο ίδιος μόνο)  είναι ιδεαλιστική υποκειμενική θεωρία, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο εκτός από το υποκείμενο, τον άνθρωπο και τη συνείδησή του

John Gray
Aχυρένια σκυλιά
σκέψεις για τους ανθρώπους και άλλα ζώα
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΚΤΩ