Της Ιλεάνας Σεραφειμάκη

1. Ποιοι είναι οι άνθρωποι που τρέχουν αυτό το πολύ ιδιαίτερο project στην Ελλάδα;

Mια πολυμορφική ομάδα ανθρώπων, δημιουργών και ερευνητών που προφανώς έχουν μια κοινή αισθητική, τους απασχολούν κοινά ζητήματα, έχουν ένα παρόμοιο τρόπο να αντιλαμβάνονται τον κόσμο και συμφωνούν, διαφωνώντας συχνά, για τον τρόπο που επιλέγουν να δράσουν πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Ένα χαρακτηριστικό που συμβαίνει στο Caravan είναι ότι συχνά τα πάντα μοιάζουν να συμβαίνουν για πρώτη φορά, είτε γιατί σε κάθε πόλη οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, οι συνθήκες είναι διαφορετικές, είτε γιατί η ίδια η φύση του έργου ρέπει προς αυτόν τον πειραματισμό. Επομένως, εμείς προσπαθούμε περισσότερο να ανταποκριθούμε σε αυτό που συμβαίνει γύρω μας, παρά να εφαρμόσουμε αυτό που γνωρίζουμε.

2. Πως προέκυψε η ιδέα και πως αυτή μετασχηματίστηκε στην πράξη;

Έπρεπε να βρούμε ένα τρόπο να αντισταθούμε δημιουργικά σε αυτό που συνέβαινε στην Ελλάδα το 2011. Οι περισσότεροι από εμάς πριν το Caravan ζούσαμε περιπλανώμενοι με το έναν ή τον άλλο τρόπο και οι ιστορίες των ανθρώπων που γνωρίσαμε στα ταξίδια μας ήταν αυτές που μας άλλαξαν, αυτές που μας διαμόρφωσαν. Σκεφτήκαμε ότι οι ιστορίες αυτές μπορούν να συνθέσουν ένα project και έτσι αρχίσαμε να ταξιδεύουμε την Ελλάδα και να αναζητάμε ανθρώπους ξεχωριστούς, καταγράφοντας τις ιστορίες τους. Για καιρό λοιπόν οργώναμε την Ελλάδα και συλλέγαμε ιστορίες που μπορούν να εμπνεύσουν, να αφυπνίσουν, επικοινωνώντας τις ταυτόχρονα σε πόλεις, πλατεία, σχολεία και φυλακές και εγκαινιάζοντας ένα δημιουργικό διάλογο πάνω στη δυναμική αυτών των ιστοριών. Με τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος παράξαμε 12 ντοκιμαντέρ, μικρές ιστορίες και πλήθος φωτογραφιών. Το 2014 και πάλι με τη στήριξη του Ιδρύματος σκεφτήκαμε ότι αυτές οι ιστορίες πρέπει να στεγάζονται κάπου, εξ’ ου και τα yurt, και ταυτόχρονα να προσκαλέσουμε και άλλους να συνεισφέρουν τις ιστορίες που τους αφορούν, ώστε να συνθέσουμε όλοι μαζί μια οργανική εγκυκλοπαίδεια ιστοριών, ανεκτίμητης αξίας λόγω του πλούτου της βιωματικής γνώσης που θα εμπεριέχει.

Εδώ και ένα χρόνο λοιπόν ταξιδεύουμε την Ελλάδα στήνοντας δυο μογγολικές σκηνές (yurt), προσπαθώντας να δημιουργήσουμε ένα αρχείο ιστοριών για πρώτη φορά στην Ελλάδα αλλά και φιλοξενώντας διάφορες πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δράσεις προσκαλώντας με αυτό το τρόπο τις ντόπιες κοινωνίες να γίνουν συμμέτοχοι και συν-διαμορφωτές αυτού του εγχειρήματος.

3. Ταξιδεύετε σε πόλεις στην Ελλάδα και παραμένετε τουλάχιστον για 1 μήνα στην καθεμιά. Έχετε ήδη επισκεφθεί τη Μυτιλήνη και το Ηράκλειο Κρήτης και ετοιμάζετε τα επόμενα ταξίδια σας. Πως είναι να δουλεύει κανείς σε ένα τόσο βιωματικό project, μετακινούμενος ασταμάτητα;

Η κάθε πόλη είναι σαν κρατάει ένα χρόνο και ταυτόχρονα μοιάζει σαν να έχει κρατήσει πολύ λίγο. Η αλληλεπίδραση με τον κόσμο, τα εκπαιδευτικά προγράμματα με τους μαθητές, τα σεμινάρια που κάνουμε με τους ενήλικες, οι κοινοτικές δράσεις, όλα αυτά γεννούν μια δυναμική, μια δίνη θα έλεγα που μας κυκλώνει, μας στροβιλίζει ψηλά στον αέρα και δεν μας αφήνει λεπτό ήσυχους. Μοιάζει σα να ζωντανεύει το ίδιο το Caravan τότε, να αποκτάει το ίδιο υπόσταση, να θεριεύει και να μας επιβάλει να εναρμονιστούμε με τους τρελούς ρυθμούς του. Ενώ υπάρχουν αρμοδιότητες για τον καθένα στη δίνη του Caravan, η οργάνωση αρκετές φορές πάει περίπατο και αυτό που μένει είναι η διάθεση του καθενός να υπερβεί τον εαυτό και να δώσει ό,τι μπορεί.

4. Η νομαδική ζωή που έχετε επιλέξει και συμβολίζεται από τις μογγολικές σκηνές yurt που κουβαλάτε, τι επίδραση έχει στις προσωπικές σας ζωές, αλλά και στις ζωές των ανθρώπων που σας συναντούν;

Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, θα έλεγα ότι αυτό που λειτουργεί εξισορροπητικά ίσως και θεραπευτικά για εμάς παρά την κούραση που προκύπτει από το βαθμό αφιέρωσης του καθενός σε αυτό το έργο, εις βάρος πολλές φορές της προσωπικής μας ζωής, είναι η πίστη σε αυτό που κάνουμε: η ανάγκη δηλαδή να βρεθούμε με άλλους και να συν-δημιουργήσουμε, να συν-διαρμορφώσουμε μια κοινή αφήγηση που θα φορτίζει με ευθύνη την παρουσία μας.

5. Από τις εμπειρίες σας στο Ηράκλειο και τη Μυτιλήνη, ποια ήταν η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας, η συμμετοχή των κατοίκων, αλλά και των φορέων των πόλεων;

Η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας είναι βασικό ζητούμενο. To Caravan Project λειτουργεί σα μια δημιουργική κατάληψη σε κάθε πόλη που επισκεπτόμαστε, όπου το κοινό έρχεται όχι μόνο για να συναντηθεί με το δικό μας κόσμο, αλλά και για να εισέλθει σε διαδικασίες μοιράσματος, συνδημιουργίας, αυτοέκφρασης και συλλογικού διαλόγου πάνω σε ζητήματα που τον αφορούν. Μέχρι στιγμής είμαστε πολύ ικανοποιημένοι από την ανταπόκριση του κοινού σε Ηράκλειο και Μυτιλήνη, τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων επισκεπτών. όσο και σε επίπεδο φορέων, θεσμών και κοινωνικών δομών. Δήμοι, πανεπιστήμια, σχολεία, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, κινήματα πολιτών και συλλογικότητες έχουν αγκαλιάσει το εγχείρημα μας και τις δράσεις μας και με πολλούς από αυτούς έχουμε συμπράξει δημιουργικά σε κοινές συνεργατικές δράσεις. Σταθερά εντυπωσιασμένοι είμαστε με τη συμμετοχή των σχολείων στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Caravan Project, καθώς υπάρχει μεγάλη ζήτηση με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουμε ν’ ανταποκριθούμε στα αιτήματα όλων των σχολείων. Ήδη πάνω από 1600 μαθητές δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων συμμετείχαν σε Ηράκλειο και Μυτιλήνη.

6. Πως ανταποκρίνονται οι μαθητές που επισκέπτονται το Caravan, δημιουργούν μέσα στις μογγολικές σκηνές και έρχονται σε επαφή με τόσο διαφορετικές ιστορίες από όλη την Ελλάδα;

Τα παιδιά αφήνονται με μεγάλη ευχαρίστηση σε αυτήν την ξεχωριστή εμπειρία που τους συνεπαίρνει, ανακαλύπτουν τις ιστορίες μας βλέποντας τη φωτογραφική έκθεση και τα αντίστοιχα trailer των ντοκιμαντέρ και έπειτα ακολουθούν συζητήσεις και δράσεις σε σχέση με αυτά που είδαν. Εκεί προκύπτουν πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα, όπως ο τρόπος που τα παιδιά βλέπουν ένα τυφλό και χωρίς χέρι ψαρά ή έναν καραβομαραγκό στην Χίο, ή τι άποψη έχουν για τους Ρομά και τη διαφορετικότητα ή για τις καταστροφικές πυρκαγιές που τα καλοκαίρια μαίνονται στην Ελλάδα. Εμείς απλά τους δίνουμε την ευκαιρία να διεισδύσουν σε μια διαφορετική πραγματικότητα από αυτή που έχουν συνηθίσει και μετά μέσω ενός ενεργού διαλόγου πάνω στο νόημα των ιστοριών, τα παιδιά διαμορφώνουν τις δικές τους απόψεις για κοινωνικά θέματα, ή προσωπικά ζητήματα που τους απασχολούν. Μετά ζητάμε από τα παιδιά να εξιστορήσουν τις δικές τους ξεχωριστές ιστορίες από τον τόπο τους, να φωτίσουν τις ιστορίες που τους έχουν αγγίξει, συγκινήσει και μεταμορφώσει και να μας γράψουν, να μας σχεδιάσουν ή να παίξουν σε σκετς αυτές τις ιστορίες.

Έχουμε ακούσει απίστευτες ιστορίες από τα παιδιά και συχνά οι ιστορίες τους έχουν να κάνουν με τους αφανείς “ ήρωες” των περιοχών τους, μπορεί να είναι κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο ή ιστορίες συμμαθητών τους, τεχνίτες και καλλιτέχνες ενός χωριού, ιστορίες για άστεγους, για μετανάστες ή για αδέσποτα σκυλιά.

Στο τέλος τους ζητάμε να μας αποστείλουν αυτές τις ιστορίες ή και άλλες που θα μπορούσαν να προκύψουν, σε όποια μορφή θέλουν, είτε σαν αφήγηση, είτε σαν φωτογραφικό ημερολόγιο, είτε, γιατί όχι, σαν ντοκιμαντέρ. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα λειτουργούν κυρίως ως μια μορφή έμπνευσης για τα παιδιά, μια δημιουργική σύμπραξη ενεργειών και καταστάσεων, μέσα από τις οποίες φανερώνεται η ιδιαίτερη οπτική των παιδιών για τον κόσμο, η δική τους προσωπική αφήγηση.

7. Πιστεύετε ότι ο κόσμος έχει ανάγκη να αφηγηθεί, να μιλήσει, να πει την ιστορία του ή οι περισσότεροι είναι διστακτικοί και αποστασιοποιημένοι;

Η ανάγκη της αφήγησης είναι βαθιά εγγεγραμμένη στις ψυχές των ανθρώπων. Η αφήγηση ιστοριών στη σύγχρονη κουλτούρα έχει ατονήσει, καθώς δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στον κόσμο της πληροφορίας και όχι σ’ αυτόν των ιστοριών. Ωστόσο, η ανάγκη παραμένει και όταν υπάρχουν οικίες συνθήκες οι άνθρωποι εξακολουθούν να αφηγούνται ο ένας στον άλλον. Αυτό είχαμε την ευκαιρία να το νιώσουμε στο Ηράκλειο μέσω της βιωματικής δράσης «Ιστορίες της Πόλης» του εικαστικού – ακαδημαϊκού Αντώνη Βολονάκη και του χορογράφου χορευτή Κωνσταντίνου Τσακιρέλη. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, οι περισσότεροι άγνωστοι μεταξύ τους, μαζεύτηκαν για δύο ημέρες στα yurt και μοιράστηκαν ιστορίες από την πόλη τους οι οποίες χορογραφούνταν ταυτόχρονα από όλη την ομάδα. Στο τέλος δημιουργήθηκε μία ενιαία αφήγηση – χορογραφία, που παρουσιάστηκε αυτοσχεδιαστικά στους δρόμους του Ηρακλείου από τους συμμετέχοντες στη δράση.

8. Κατά τη διάρκεια της δράσης, έρχεστε αντιμέτωποι με δύσκολα κοινωνικά ζητήματα; Πως τα διαχειρίζεστε;

Επιθυμία και στόχος μας είναι να έρθουμε αντιμέτωποι με δύσκολα κοινωνικά ζητήματα, αξιοποιώντας τις δυναμικές που απελευθερώνουν οι ανθρώπινες ιστορίες. Μέσα από διαφορετικούς μικρόκοσμους και ιδιοσυγκρασίες οι άνθρωποι των ιστοριών που έχουμε συλλέξει, φέρνουν στην επιφάνεια σύγχρονες κοινωνικές προβληματικές – μετανάστευση, κοινωνική ανισότητα, περιβαλλοντική υποβάθμιση κ.α.- αλλά και δημιουργικούς τρόπους αντίστασης. Όταν μοιραζόμαστε αυτές τις ιστορίες με τον κόσμο μέσω της έκθεσης, του προγράμματος προβολών, αλλά και των εκπαιδευτικών μας δράσεων έρχονται στην επιφάνεια ζητήματα που απασχολούν τις ντόπιες κοινωνίες και πυροδοτούνται έντονες συζητήσεις. Για εμάς η αξία αυτών των συζητήσεων είναι καταλυτική, καθώς ανοίγει ένα χώρο ζύμωσης και συλλογικού αναστοχασμού από τον οποίο μπορούν να προκύψουν καίριοι προβληματισμοί, απαντήσεις ή ακόμα και ενεργητικές κοινωνικές δράσεις. Για ν’ απευθυνθούμε πιο στοχευμένα σε κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν επιμέρους κοινότητες σχεδιάζουμε για κάθε πόλη μία κοινοτική δράση. Για παράδειγμα στην Μυτιλήνη σε συνεργασία με την εικαστικό – αρχιτέκτονα Ελένη Τζιρτζιλάκη σχεδιάσαμε μια δράση για τους νεοαφιχθέντες στο νησί μετανάστες με τίτλο «Το Καλό Θα ‘ρθει από τη Θάλασσα» όπου μετατρέψαμε τα yurt σε σπίτια, μαγειρέψαμε και προσκαλέσαμε τους ανθρώπους αυτούς σ’ έναν ανοιχτό κύκλο βιωματικής συζήτησης.

9. Ποιο είναι το κοινό όραμα που σας ενώνει ως άτομα και ως ομάδα;

Να αρθρώσουμε από κοινού, με τους ανθρώπους στις ντόπιες κοινωνίες που επισκεπτόμαστε, μια συλλογική ιστόρηση που σταματάει το βύθισμα στην απελπισία, που θα φωτίζει κάθε έννοια ποιότητας ζωής και αξιοπρέπειας και θα ανατροφοδοτεί τη δράση μας, ώστε να μεταποιήσουμε αυτές ιστορίες σε ένα κοινό αγαθό, μέσα από το οποίο θα μεταβιβάζονται βιώματα και μαρτυρίες, θα αντλείται σημαντική γνώση για διαχρονικά ζητήματα που μας απασχολούν.

10. Υπάρχει κάτι αντίστοιχο κάπου αλλού;

Από όσο γνωρίζουμε δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, ούτε στο εξωτερικό. Σίγουρα υπάρχουν πολλές αξιόλογες πρωτοβουλίες που ασχολούνται με τη διάσωση της προφορικής μνήμης και ιστορίας διεθνώς, ένα πολύ σημαντικό εγχείρημα στη σύγχρονη εποχή. Όμως το Caravan Project δεν κάνει αυτό. Πρόκειται για μια ζωντανή δράση που αλληλεπιδρά με την κοινωνία και τις κοινότητές της, καταγράφει μεν τις ιστορίες της, αλλά συγχρόνως τις βιώνει μαζί της. Είναι ένα κοινωνικό βιωματικό πείραμα που μετασχηματίζεται διαρκώς. Άλλωστε για τη μοναδικότητα και την καινοτομία του το Caravan Project συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο του πανεπιστημίου του Lincoln με τίτλο Untold Stories, με θέμα τη σπουδαιότητα ανείπωτων ιστοριών και της χρησιμότητάς τους στην εποχή που ζούμε. Το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από τον οίκο Routeldge Publishing, έναν από τους πιο σημαντικούς ακαδημαϊκούς εκδοτικούς οίκους παγκοσμίως.

11. Δέχεστε εθελοντές;

Αναζητούμε εθελοντές στις πόλεις που επισκεπτόμαστε, ανθρώπους που θέλουν να συμβάλουν ενεργητικά στις δράσεις μας. Οι εθελοντές είναι για εμάς ενεργά μέλη της ομάδας, βρίσκονται εκεί όχι μόνο για να βοηθήσουν στα πρακτικά, αλλά για να ζήσουν την εμπειρία από τα μέσα, να καταθέσουν προτάσεις και ιδέες και ιδανικά να δώσουν τη δική τους συνέχεια στις δράσεις μας αφού εμείς αποχωρήσουμε. Νιώθουμε βαθιά ευγνωμοσύνη για τους εθελοντές της Μυτιλήνης και του Ηρακλείου, που με την παρουσία τους και την ενέργειά τους εμπλούτισαν και συν-διαμόρφωσαν μαζί μας την εμπειρία του Caravan Project στον τόπο τους.

13. Η πλατφόρμα που έχετε σαν στόχο να δημιουργήσετε είναι έτοιμη; Μιλήστε μας γι αυτή.

Από τον Οκτώβριο του 2014 η ψηφιακή μας πλατφόρμα www.caravanproject.org λειτουργεί μεν πιλοτικά, αλλά είναι καθ’ όλα έτοιμη. Προς το παρόν φιλοξενεί όλες τις ιστορίες του Caravan Project, τα ντοκιμαντέρ, τις μικρο-ιστορίες και τα φωτογραφικά λευκώματα από το 1ο μεγάλο οδοιπορικό μας (2011-2014) και αναμένεται να αναρτηθούν οι ιστορίες από τους κατοίκους της Μυτιλήνης και πλέον και του Ηρακλείου. Το Εργαστήρι Ιστοριών που στήνεται σε κάθε πόλη συνεχίζει να δουλεύει και μετά την δική μας αποχώρηση, με τους κατοίκους-συμμετέχοντες να ετοιμάζουν τις δικές τους ιστορίες. Σύντομα την πλατφόρμα μας θα κοσμούν τα πρώτα δείγματα αυτής της δουλειάς. Συγχρόνως, στον ίδιο ιστότοπο λειτουργεί ένα ημερολόγιο όπου προβάλλονται στιγμιότυπα, σκέψεις, προβληματισμοί και βιώματα από κάθε μας ταξίδι. Φυσικά, στην ιστοσελίδα είναι αναρτημένες όλες οι πληροφορίες για το Caravan Project, τα βιογραφικά της ομάδας, τρόποι επικοινωνίας, συνεισφοράς και συμμετοχής και πολλά χρήσιμα στοιχεία.

ΠΗΓΗ: http://www.andro.gr/drasi/caravan-project-2/