. . .
Η κοινωνική παρουσία μιας γυναίκας είναι διαφορετικού είδους από εκείνη ενός άντρα. Η παρουσία ενός άντρα εξαρτάται από την υπόσχεση της δύναμης που ενσωματώνει. Αν η υπόσχεση είναι μεγάλη και πειστική η παρουσία του εντυπωσιάζει. Αν είναι μικρή ή ελάχιστα πειστική θεωρείται πως έχει ασήμαντη παρουσία. Η υποσχόμενη δύναμη μπορεί να είναι ηθική, σωματική, ιδιοσυγρασιακή, οικονομική, κοινωνική, σεξουαλική – αλλά το αντικείμενο της είναι πάντα εξωτερικό προς τον άντρα. Η παρουσία ενός άντρα υποβάλλει το τι είναι ικανός να κάνει σε σένα ή για σένα. Η παρουσία του μπορεί να είναι φτιαχτή, με την έννοια ότι προσποιείται πως είναι ικανός για ό,τι δεν είναι. Αλλά η προσποίηση είναι πάντα για μια δύναμη που αυτός ασκεί πάντα πάνω στους άλλους.
Αντίθετα, η παρουσία μιας γυναίκας εκφράζει τη στάση της απέναντι στον εαυτό της και προσδιορίζει το τι μπορούν ή δεν μπορούν να της κάνουν. Η παρουσία της εκδηλώνεται στις χειρονομίες, τη φωνή, τις γνώμες, τις εκφράσεις, το ντύσιμο της, στα πράγματα που έχει επιλέξει να την περιβάλλουν, στο γούστο της, – δεν υπάρχει πράγματι τίποτε απ’ όσα μπορεί να κάνει που να μην συμβάλλει στην παρουσία της. Η παρουσία μιας γυναίκας είναι τόσο σύμφωνη με το πρόσωπο της ώστε οι άντρες τείνουν να την αντιλαμβάνονται σαν κάτι σχεδόν υλικό που αναδίνεται από αυτήν, ένα είδος θερμότητας ή μυρωδιάς ή ακτινοβολίας.
. . .

. . .
Οι άντρες δρουν και οι γυναίκες εμφανίζονται. Οι άντρες κοιτάζουν τις γυναίκες. Οι γυναίκες παρατηρούν τον εαυτό τους όταν τις κοιτάζουν. Αυτό καθορίζει όχι μόνο τις περισσότερες σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναικών, αλλά και τη σχέση των γυναικών με τον εαυτό τους. Ο επιθεωρητής της γυναίκας μέσα στο εγώ της είναι αρσενικός: ο επιθεωρούμενος θηλυκός. Έτσι η γυναίκα μετατρέπει τον εαυτό της σε αντικείμενο και πιο ισιαίτερα σε αντικείμενο θέασης: σε θέαμα.
. . .

. . .
Το να είναι κανείς γδυμνός σημαίνει να είναι ο εαυτός του.
Το να είναι κανείς ένα γυμνό σημαίνει να βλέπεται γδυμνός από άλλους και όμως να μην αναγνωρίζεται σαν ο εαυτό του. Ένα γδυμνό σώμα για να γίνει γυμνό, πρέπει να ιδωθεί σαν αντικείμενο. (Η θέασή του ως αντικειμένου διεγείρει τη χρήση του ως αντικειμένου). Η γδύμνια αποκαλύπτει τον εαυτό της. Η γυμνότητα εκτίθεται σε θέα.
Το να είναι κανείς γδυμνός σημαίνει να είναι αμεταμφίεστος.
Το να είναι κανείς εκτεθειμένος σε θέα σημαίνει να έχουν μετατραπεί η επιφάνεια της επιδερμίδας του, οι τρίχες του κορμιού του σε μια μεταμφίεση που σε αυτή την κατάσταση δεν μπορεί ποτέ να αγνοηθεί. Το γυμνό είναι καταδικασμένο να μην είναι ποτέ γδυμνό. Η γυμνότητα είναι μια μορφή ενδυμασίας.
Στη συνήθη ευρωπαϊκή ελαιογραφία του γυμνού ο κύριος πρωταγωνιστής δεν ζωγραφίζεται ποτέ. Είναι ο θεατής που βρίσκεται μπροστά στην εικόνα και υποτίθεται πως είναι άντρας. Τα πάντα απευθύνονται σε αυτόν. Τα πάντα πρέπει να φαίνονται σαν αποτέλεσμα της ύπαρξης του εκεί. Είναι γι’ αυτόν που οι μορφές αποδέχτηκαν τη γυμνότητα τους. Αλλά ο ίδιος είναι εξ’ ορισμού, ένας ξένος – που φοράει ακόμα τα ρούχα του.

John Berger
Η εικόνα και το βλέμμα, από το δοκίμιο 3
εκδόσεις ΟΔΥΣΣΕΑΣ