CLICKATLIFE: ένα ανθρώπινο οδοιπορικό στην Ελλάδα
από τη Βάλια Κανελλοπούλου
Το Caravan Project είναι ένα οδοιπορικό στην Ελλάδα που ξεκίνησε το 2011, με σκοπό να φέρει στο προσκήνιο ανθρώπινες ιστορίες που έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν και να συν-κινήσουν. Ο Στρατής Βογιατζής από την ομάδα του Caravan Project μίλησε στο clickatlife.gr για το εγχείρημα αυτό που τώρα βρίσκεται στη Μυτιλήνη, για το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα και για την ευρύτατη ανταπόκριση του κοινού.
Μπορείτε να μας «συστήσετε» την πρωτότυπη αυτή δράση σας, που τώρα κάνει στάση στη Μυτιλήνη;
Το Caravan Project είναι μια πολιτιστική, εκπαιδευτική, κοινωνική δράση που περιλαμβάνει την εγκατάσταση 2 μογγολικών σκηνών Yurt σε 7 πόλεις της Ελλάδας, που θα λειτουργούν αφενός σαν εκθεσιακοί χώροι, παρουσιάζοντας τις ιστορίες που προέκυψαν από το οδοιπορικό του Caravan στην Ελλάδα και αφετέρου σαν εκπαιδευτικοί χώροι, όπου μέσα από προγράμματα για μαθητές και εργαστήρια για ενήλικες καλούμε τη κοινότητα να συνεισφέρει τις δικές της ιστορίες σε ένα ζωντανό αρχείο ιστοριών που δημιουργείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Ποιος είναι ο στόχος πίσω από το εγχείρημα αυτό;
Να δημιουργηθεί μια οργανική εγκυκλοπαίδεια ιστοριών, που θα συνάδει με το πνεύμα των καιρών, θα αντανακλά με σύγχρονο και ενεργητικό τρόπο τον παλμό και την ιδιοσυστασία αυτού του τόπου. Να μάθουμε τον κόσμο ξανά μέσα από τις ιστορίες, να σπάσουμε τους αποκλεισμούς και να έρθουμε κοντά μέσα από την ενοποιητική και θεραπευτική δύναμη των ιστοριών. Να εμπνευστούμε, να συν-κινηθούμε μέσα από ανθρώπους που διαμορφώνουν οι ίδιοι το πεπρωμένο τους. Επιπλέον, μέσω της εγκατάστασης των νομαδικών μας κατασκευών και των ποικίλων πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων που θα πλαισιώσουν το εγχείρημα μας επιδιώκουμε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εκείνες για μια μεταμόρφωση του χώρου γύρω μας.
Ποιος ο ρόλος της αφήγησης στη ζωή μας και πώς μπορεί να φέρει αλλαγές στον τρόπο ζωής μας;
Η αφήγηση και ο μύθος προϋπάρχουν της γραφής και αποτελούν δομικό στοιχείο της σκέψης κάθε πολιτισμού. Σε όλες τις κουλτούρες η αφήγηση ιστοριών έχει ξεχωριστή θέση, καθώς μέσω αυτών εξυφαίνεται ο ιστός που ενώνει το συλλογικό υποσυνείδητο. Οι αφηγήσεις λειτουργούν ως γέφυρες που σχεδιάστηκαν για να ξεπεράσουμε την απομόνωση μας και να ενωθούμε ξανά με το κόσμο και τους συνανθρώπους μας. Επινοούμε ιστορίες, διαβάζουμε ιστορίες και ακούμε ιστορίες. Η ζωή μας συνυφαίνεται με τις ιστορίες και ανταποκρίνεται σε αυτές. Η σκέψη μας διαμορφώνεται από αφηγήσεις. Εξελιχθήκαμε μέσα από ιστορίες και αφηγήσεις που έχουν κατασκευαστεί από κοινού, χρησιμοποιώντας αυτές, από τα πρώτα βήματα της ζωής μας, για να εντάξουμε τα βιώματά μας σε συνεκτικά νοήματα και να μεταβιβάσουμε τη συλλογική ταυτότητα, τη σοφία και την πείρα, έτσι ώστε η επόμενη γενιά να χτίσει πάνω σε αυτές τις αξίες και να πορευθεί στη ζωή. Σε αυτήν την εποχή της αυξανόμενης αβεβαιότητας οφείλουμε να αρθρώνουμε μια αφήγηση που θα διαπερνάει το κέλυφος μιας συναινετικής πραγματικότητας και θα αγγίζει τις πραγματικές, ανθρώπινες μας ανάγκες για επικοινωνία, για δημιουργική αντίσταση και διάδραση.
Τι περιλαμβάνει η έκθεση που παρουσιάζετε αυτή τη στιγμή στη Μυτιλήνη;
Περιλαμβάνει τις ιστορίες που καταγράψαμε κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού μας στην Ελλάδα. Μέσα από ένα μωσαϊκό φωτογραφιών, αφηγήσεων, ντοκιμαντέρ και ημερολογίων προσπαθούμε να αναδείξουμε τον πλούτο της ανθρώπινης μαρτυρίας, να εξυφάνουμε τα νήματα που μας συνδέουν με αυτές τις ιστορίες και να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον, στον υπέροχο χώρο των yurt, όπου ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στις ιστορίες συναρπαστικών ανθρώπων, οι οποίες με τη σειρά τους θα τον φέρουν σε επαφή με τις δικές του ιστορίες, τους ανθρώπους που τον διαμόρφωσαν, τα ταξίδια που πραγματοποίησε και ενδεχομένως να εμπνευστεί για τα ταξίδια που έπονται, για το όνειρο που έχει ευθύνη να ζήσει.
Πώς αντιδρούν οι τοπικές κοινότητες στο κάλεσμά σας;
Αυτή τη στιγμή που μιλάμε βρισκόμαστε στη Μυτιλήνη, στην πρώτη πόλη αυτού του οδοιπορικού, όπου η κοινότητα, ο δήμος, το πανεπιστήμιο έχει αγκαλιάσει και στηρίζει ενεργά το εγχείρημα μας. Κάθε πρωί σχολεία από το δήμο Λέσβου επισκέπτονται την έκθεση και συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Caravan, το απόγευμα λειτουργεί η έκθεση όπου κόσμος από όλες τις ηλικίες προσέρχεται σε αυτήν, εμπνέονται από τις ιστορίες και κουβεντιάζουν μαζί μας για αυτές. Επίσης, έχουν ήδη ξεκινήσει τα εργαστήρια ιστοριών για ενήλικες, με σεμινάρια πάνω στη φωτογραφία, την αφήγηση, τη δημιουργική γραφή, το ντοκιμαντέρ και το θεατρικό παιχνίδι, όπου πρόθεσή μας είναι να συστήσουμε μια ομάδα προφορικής ιστορίας, η οποία θα ασχολείται ενεργά με την καταγραφή και διάσωση ιστοριών στις ντόπιες κοινωνίες.
Ένα μεγάλο μέρος των δράσεών σας είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές. Τι περιλαμβάνουν αυτά και πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά σε αυτό;
Tα εκπαιδευτικά προγράμματα επιδιώκουν να φέρουν τους μαθητές κοντά σε ιστορίες ανθρώπων διαφορετικών, που βαδίζουν με αξιοπρέπεια το δρόμο που οι ίδιοι έχουν χαράξει, εγκαινιάζοντας ένα διάλογο πάνω στις δυναμικές που νοηματοδοτούν τις ζωές αυτών των ανθρώπων, όπως το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό, τη διαφορετικότητα, την αγάπη για αυτό που κάνουν, την αυθυπέρβαση και την άρνηση να υποταχθούν στις συνθήκες που απειλούν να τους καθορίσουν. Ταυτόχρονα, καλούμε τα παιδιά να μοιραστούν τις ιστορίες που τους έχουν εμπνεύσει, τους ανθρώπους που έχουν γνωρίσει και τους έχουν διαμορφώσει και να κουβεντιάσουμε ανοιχτά πάνω στο νόημα και στις δυναμικές που ελευθερώνει κάθε ιστορία. Η παραδοσιακή σχέση δασκάλου και μαθητή, όπου ένας παραδίδει και άλλος ακούει, έχει μετατραπεί σε μια διαδραστική και αμοιβαία σχέση αναζήτησης νοήματος στον κόσμο που μας περιβάλλει, όπου δάσκαλος και μαθητής εγκαταλείπουν τους μεταξύ τους διαχωρισμούς και δεσμεύονται σε ένα ταξίδι ειλικρινούς περιπλάνησης. Δεν υπάρχει πειστικό ή ανεδαφικό επιχείρημα, δεν υπάρχει έγκυρη ή άκυρη τοποθέτηση. Η κρίση για το λάθος ή το σωστό έχει αντικατασταθεί με την προσπάθεια για κατανόηση. Ο χώρος εκμάθησης έχει μεταμορφωθεί σε ένα πεδίο όσμωσης, όπου κυριαρχεί η διάθεση για συμμετοχή σε αυτό που συμβαίνει τώρα και εκτυλίσσεται μπροστά μας. Η εκπαίδευση μετατρέπεται, από μια διαδικασία κατήχησης, σε μια διερευνητική διεργασία βιωματικής γνώσης, πάνω στο τί θεωρούμε σημαντικό για τις ζωές μας και πως μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τις κλίσεις και τα ταλέντα μας, τον εσωτερικό μας προβληματισμό, ώστε να κατευθυνθούμε προς τα εκεί.
Τι άλλες κοινοτικές δράσεις οργανώνετε;
Επιδιώκουμε με τη βοήθεια των πολιτών να αναδείξουμε κάποια ζητήματα στις ντόπιες κοινωνίες και δημιουργήσουμε μια διαδραστική δράση που θα καλεί τη κοινότητα να συμμετάσχει σε αυτήν, να αρθρώσει λόγο για μείζονα θέματα που την αφορούν και να αλληλεπιδράσει με την ομάδα του Caravan Project, αλλά και διάφορους δημιουργούς ή ερευνητές που τη πλαισιώνουν. Η πρώτη κοινοτική δράση που ετοιμάζουμε αφορά στο θέμα των μεταναστών, την οδύσσεια αυτών των κυνηγημένων ταξιδευτών που καταφθάνουν κατά εκατοντάδες στο λιμάνι της Μυτιλήνης, τις ιστορίες που έχουν να μας αφηγηθούν και πως αυτή οι ιστορίες μπορούν να αφυπνίσουν το κόσμο, να ταράξουν τις συνειδήσεις, να δημιουργήσουν τις συνθήκες ενεργού διάλογου πάνω στα φλέγον αυτό ζήτημα της μετανάστευσης.
Πώς είναι η στάση σας στη Μυτιλήνη; Τι ιδιαίτερο συναντήσατε εκεί;
Πολύ θετική μέχρι στιγμής. Η Μυτιλήνη είναι ένας τόπος που συμβαίνουν πράγματα, κυρίως λόγω της άφιξης αρκετών νέων ανθρώπων που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο νησί, οι οποίοι αλληλεπιδρούν με τους ντόπιους και συμμετέχουν ενεργά στα «κοινά» αυτού τόπου. Ερχόμενοι στη Μυτιλήνη συναντήσαμε και συνεχίζουμε να συναντάμε ένα κοινό σε εγρήγορση για να μιλήσουμε για ζητήματα που αφορούν όλους.